Жил ирэх тусам Монгол Улсад 18-35 насны залуусын дунд мансууруулах бодисын хэрэглээ нэмэгдэж байгааг холбогдох байгууллагуудаас мэдээлж буй. Мөн сүүлийн үед гарсан гэмт хэрэг зөрчлийн цаад учиг нь хар тамхи, мансууруулах бодистой холбогдож, олон нийтийн санаа зовнил нэмэгдсээр байна. Үүнтэй холбоотойгоор Засгийн газар болон ЦЕГ-ын Хар тамхитай тэмцэх газраас мансуурах бодисын хэрэглээнд тавих хяналтыг сайжруулж, ял шийтгэлийн бодлогыг чангатгана гэдгийг мэдээлэв. Баар, цэнгээний газруудад хийх гэнэтийн шалгалтыг нэмэгдүүлж, тэр чиглэл дэх мэдээ мэдээллийн түгээлт ч нийгмийн сүлжээнд идэвхжив. Гэвч олон улсын туршлагыг харахад, хар тамхи, мансууруулах бодистой тэмцэх нь ял шийтгэлийн бодлогыг чангатгах, эсвэл хяналт шалгалтыг сайжруулснаар бүрэн шийдэгдэггүй аж.
Дэлхийн олон улс орон хар тамхитай тэмцэхдээ уламжлалт шийтгэлд суурилсан арга барилаас татгалзаж, оронд нь нийгмийн эрүүл мэндийн суурьтай стратегиудыг амжилттай хэрэгжүүлэх болсон билээ. Тухайлбал Португал, Исланд, Швейцар зэрэг орны амжилттай, нотолгоонд тулгуурласан бодлогоос суралцах, манай улсад хэрэгжүүлж болохуйц бодитой, үр дүнтэй арга хэмжээнүүдийг авах зайлшгүй шаардлага үүсээд байна. Тиймээс дэлхийн улс орнуудын хар тамхитай тэмцсэн жишээнүүдээс тоймлон хүргэж байна.
Португал: Шийтгэлээс нийгмийн эрүүл мэндэд суурилсан бодлого руу
Португалын мансууруулах бодистой тэмцэх бодлого нь хамгийн онцлох, амжилттай хэрэгжүүлэх арга хэмжээний нэг юм. 1990-ээд онд тус улс үндэсний хэмжээний героины хямралд орж, хэт өндөр хэрэглээ, ДОХ-ын халдварын тархалт, шоронгийн ачаалал нэмэгдсэн байв. Тийнхүү 2001 онд Португал улс бүх төрлийн мансууруулах бодисыг хувийн хэрэгцээнд хадгалах, хэрэглэхийг эрүүгийн гэмт хэрэг бус зөрчил хэмээн ангилж, үүнтэй зэрэгцэн эрүүл мэнд, нөхөн сэргээх үйлчилгээнд хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлсэн юм.
Ингэснээр хар тамхи хэрэглэсэн этгээдүүдийг баривчлахын оронд эрүүл мэнд, нийгмийн ажилтнаас бүрдэх “Сэргийлэх комисс”-т хандан зөвлөгөө, дэмжлэг, шаардлагатай бол эмчилгээнд хамрагдуулах систем бий болгожээ. Үүний үр дүнд:
Хар тамхитай холбоотой нас баралт эрс багассан,
Мансууруулах бодис хэрэглэгчдийн дундах ДОХ-ын халдварын тоо мэдэгдэхүйц буурсан,
Хар тамхины хэрэглээний түвшин огцом өсөөгүй, харьцангуй тогтвортой хадгалагдсан.
Исланд: Урьдчилан сэргийлэх зорилготой залуусын хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн
Португал нөхөн сэргээх үйлчилгээнд төвлөрсөн бол Исланд уг үндэс болсон урьдчилан сэргийлэх ажилд анхаарчээ. 1990-ээд онд тус улс өсвөр насныхны архидалт, мансууруулах бодисын хэрэглээний түвшнээрээ Европт дээгүүрт бичигдэж байв. Тиймээс дараах арга хэмжээнүүдийг авсан юм. Үүнд:
Залуусын чөлөөт цагийг идэвхтэй болгох спорт, урлагийн хөтөлбөрүүдэд хөрөнгө оруулж,
Хууль ёсны цагийн хязгаарлалтууд тогтоож,
Эцэг эхийн оролцоо, боловсролд онцгой анхаарсан.
20 жилийн дотор өсвөр насныхны мансууруулах бодис, архины хэрэглээ Европт хамгийн бага түвшинд хүрсэн бөгөөд энэ нь хүүхэд залуусын хөгжилд эрт үеэс хөрөнгө оруулалт хийх нь урт хугацааны үр дүн өгдөг болохыг харуулсан жишээ юм.
Швейцар: Хор хөнөөлийг бууруулах замаар хүний амь насыг аврах нь
Швейцар улс 1990-ээд онд хяналттай тариа хийх төвүүдийг нэвтрүүлж, героины эмчилгээний хөтөлбөр хэрэгжүүлснээр эрс шийдэмгий алхам хийсэн. Энэхүү хор хөнөөлийг бууруулах үйлчилгээнүүд нь дараах үр дүнг бий болгосон.
Хэтрүүлсэн хэрэглээнээс үүдэлтэй нас баралтыг бууруулж,
Хэрэглэгчдийг нийгэмд дахин хөл тавих боломж олгож,
Гэмт хэрэг болон халдварт өвчний түвшинг мэдэгдэхүйц бууруулсан.
Өнөөдөр Швейцар улс хар тамхины хэрэглэгчдэд эрүүл мэндэд суурилсан, ялгаварлалгүй тусламж үзүүлдэг үлгэр жишээ улс болжээ.
АНУ-ын хувьд сүүлийн жилүүдэд "Хар тамхины эсрэг дайн" гэх хэт эрх зүйд суурилсан бодлогоос татгалзаж, илүү тэнцвэртэй хандлагыг хэрэгжүүлж эхэлсэн байна. Зарим мужид марихуаныг хязгаарлагдмал хэмжээгээр хуульчилсан бол эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлтийн салбарт хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн. Гэсэн хэдий ч хөнгөн хэрэг хийсэн хүмүүст өндөр ял оноодог тогтолцоо бүрэн шийдэгдээгүй хэвээр байна.
Монгол Улсад хэрэгжүүлж болох стратеги
Монгол Улс нийгэм, эдийн засаг, газар зүйн нөхцөлөөр онцлог боловч дээрх амжилттай туршлагуудын зарчим, суурь хандлагуудыг дотоодын хэрэгцээнд нийцүүлэн өөрчлөн хэрэгжүүлэх бүрэн боломжтой. Манай улс мансууруулах бодистой үр дүнтэй тэмцэхийн тулд урьдчилан сэргийлэлт, эмчилгээ, хор хөнөөлийг бууруулах үйлчилгээ, хуулийн шинэчлэл гэсэн тэнцвэртэй стратегийг хэрэгжүүлэх нь зүйтэй юм.
Одоогоор Монгол Улсад хар тамхи хэрэглэсэн этгээдийг ихэвчлэн хууль сахиулах байгууллагаар дамжуулан шийтгэх замаар хариуцлага тооцдог. Гэвч олон улсын судалгаанууд ийм арга хэрэглэх нь үр дүнтэй тэмцэл болохоосоо илүү сөрөг нөлөөтэй болохыг харуулсаар байна.
Монголд донтох эмгэгтэй иргэдийн хувьд найдвартай, үр дүнтэй, хүртээмжтэй эмчилгээний газар ховор. Дээрээс нь хүртээмж муу. Иймд:
Орон нутагт түшиглэсэн нөхөн сэргээх төвүүд байгуулах,
Сэтгэл зүйч, зөвлөхүүдийг сургах,
Метадон эмчилгээ зэрэг орлуулах эмчилгээний хөтөлбөрийг өргөжүүлэх шаардлагатай.
Мөн залуусын хөгжил, урьдчилан сэргийлэлтэд хөрөнгө оруулж, хичээлийн дараах хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх, эцэг эхийн оролцоог дэмжих нь чухал. Залуусын зан үйлийг жил бүр судалж, төрийн бодлогыг нотолгоонд тулгуурлан шинэчлэх хэрэгцээ бий.
Монголчууд донтолтыг ёс суртахууны доройтол гэж үзэх хандлага түгээмэл. Харин орчин үед донтох эмгэг нь эмчлэгдэх боломжтой, эрүүл мэндийн асуудал болсон гэдгийг олон нийтэд таниулах шаардлага бий болоод байна. Мөн манай улсад төвлөрсөн, уялдаа холбоотой стратеги дутагдаж байна. Тиймээс хар тамхины эсрэг үндэсний алба байгуулах, эрүүл мэнд, боловсрол, хууль сахиулах байгууллагууд, ТББ, залуусын төлөөллийг хамруулах, урт хугацааны үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулах шаардлагатай байгаа гэж харж байна.
Мансууруулах бодистой холбоотой асуудал нь маргаан дагуулсан, төвөгтэй асуудал боловч шийдэж болохгүй асуудал биш юм. Нийгмийн эрүүл мэндэд суурилсан хандлагыг нэвтрүүлснээр Монгол Улс хар тамхины тархалтыг бууруулж, залуусын ирээдүйг хамгаалах бүрэн боломжтой.
